بررسی اسناد زیارت عاشورا : آیا زیارت عاشورا سند صحیح دارد ؟

پاسخ :

استحباب خواندن زیارت عاشورا ، از مسائلی است که تمامی علمای شیعه در طول تاریخ بر آن اتفاق داشته و حتی بر خواندن روزانه آن اصرار می کرده­اند که این بهترین شاهد و دلیل برصحت إسناد آن به معصوم علیه السلام است .

بی شک چنین روایتی که تمامی علمای شیعه از قدیم الأیام تا کنون به آن عمل کرده و بر خواندن آن اصرار داشته‌اند ، بی نیاز از بررسی سندی است ؛ اما در عین حال سعی می‌کنیم در این مقاله به صورت مختصر سند آن را نیز مورد بررسی و تحقیق قرار دهیم .

مصدر اصلی این زیارت نامه ، دو کتاب معتبر ؛ یعنی کامل الزیارات تألیف جعفر بن محمد بن قولویه قمی و مصباح المتهجد شیخ طوسی رضوان الله تعالی علیهما است و این دو بزرگوار تقریباً با شش سند این زیارت را نقل کرده‌اند .

اسناد شیخ طوسی در المصباح

سند اول :

شیخ طوسی سند اصل زیارت عاشورا را این‌گونه نقل می‌فرماید :

قال صالح بن عقبة وسیف بن عمیرة : قال علقمة بن محمد الحضرمی قلت لأبی جعفر علیه السلام : علمنی دعاء أدعو به ذلک الیوم إذا أنا زرته من قرب ودعاء أدعو به إذا لم أزه من قرب وأومأت من بعد البلاد ومن داری بالسلام إلیه . قال : فقال لی : یا علقمة ! إذا أنت صلیت الرکعتین بعد أن تومی إلیه بالسلام فقل بعد الایماء إلیه من بعد التکبیر هذا القول : فإنک إذا قلت ذلک فقد دعوت بما یدعو به زواره من الملائکة... السلام علیک یا أبا عبد الله ! السلام علیک یا ابن رسول الله ! السلام علیک یا ابن أمیر المؤمنین وابن سید الوصیین ! السلام علیک یا ابن فاطمة سیدة نساء العالمین ! السلام علیک یا ثار الله وابن ثاره والوتر الموتور ... .

مصباح المتهجد ، الشیخ الطوسی ، ص 773 – 774 .

علقمه می گوید : به امام باقر علیه السلام عرض کردم : دعایی به من آموزش بده که اگر در آن روز امام حسین علیه السلام از نزدیک زیارت کردم ، آن را بخوانم و اگر نتوانستم از نزدیک زیارت کنم ، از شهرهای دور و از خانه‌ام به سوی او با سلام اشاره کرده و آن دعا را بخوانم . امام فرمود : هر گاه که آن دو رکعت را به جا بیاوری و بعد از آن با سلام به سوی آن حضرت اشاره کردی ، در حال اشاره تکبیر بگویی و بخوانی این زیارت را ، همان دعایی را خوانده‌ای که ملائکه در هنگام زیارت آن حضرت می‌خوانند ... سلام بر تو ای أبا عبد الله ...

ناگفته پیدا است که این سند با دو طریق نقل شده است که ما هر دو سند را بررسی خواهیم کرد :

طریق اول : صالح بن عقبه عن علقمة بن محمد عن أبی جعفر علیه السلام

طریق دوم : سیف بن عمیره عن علقمة بن محمد عن أبی جعفر علیه السلام

بررسی طریق اول : از آن‌جایی که مرحوم شیخ طوسی روایت را از کتاب صالح بن عقبه نقل می‌کند ، باید طریق ایشان تا صالح بن عقبه نیز بررسی شود .

شیخ طوسی طریق خود را تا صالح بن عقبه این گونه بیان می‌کند :

صالح بن أبی الأسود ، له کتاب . وصالح بن عقبة ، له کتاب . أخبرنا بهما ابن أبی جید ، عن ابن الولید ، عن الصفار ، عن محمد بن الحسین ، عن محمد بن إسماعیل بن بزیع ، عنهما .

الفهرست ، الشیخ الطوسی ، ص 147 .